Zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis) jest jedną z najczęściej występujących chorób bydła mlecznego i bez wątpienia stanowi jeden z głównych czynników generujących straty w produkcji mlecznej.

Straty te związane są przede wszystkim ze zmniejszeniem ilości produkowanego mleka i obniżeniem jego jakości, zwiększeniem kosztów leczenia a także w konsekwencji brakowaniem stada. Najczęściej przyczyną wystąpienia mastitis są bakterie chorobotwórcze wnikające do zatoki wymienia przez kanał strzykowy. Nieprawidłowa higiena środowiska i gruczołów mlekowych podczas doju są głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za stany zapalne wymienia. Mastitis objawia się obrzękiem, tkliwością lub bólem gruczołu mlekowego, zmianami w konsystencji mleka, w tym obecnością grudek, ropnej lub krwistej wydzieliny, gorączką czy brakiem apetytu. Wyróżniamy zapalenia w formie klinicznej (charakteryzujące się widocznymi objawami choroby) lub podklinicznej (objawiające się podwyższoną ilością komórek somatycznych w mleku przy jednoczesnym braku widocznych objawów w wymieniu i/lub mleku).

Główną formą leczenia zapalenia jest antybiotykoterapia (podawana iniekcyjnie lub dowymieniowo) oraz podawanie środków przeciwzapalnych. Ze względów ekonomicznych bardzo rzadką praktyką jest wykonywanie antybiogramu, który umożliwiłby dobór właściwego antybiotyku do szczepu bakterii, który wywołuje dane zapalenie. W efekcie prowadzi to do powstawania mikroorganizmów chorobotwórczych opornych na leczenie antybiotykami. Dodatkowo zapalenie gruczołu mlekowego ma tendencję do nawrotów co sprawia, że skuteczność kuracji tego samego przypadku chorobowego drastycznie spada. Oporność bakterii powodujących stany zapalne wymienia oraz brak wystarczającej odporności gruczołów mlekowych na zapalenia stanowią bardzo poważny problem w hodowli bydła mlecznego. W związku z powyższym kluczowe jest poszukiwanie nowych metod leczenia, stanowiących alternatywę dla antybiotykoterapii a także stosowanie działań profilaktycznych przeciwdziałających mastits.

Wyróżnia się dwa typy zapalenia gruczołów mlekowych w zależności od źródła i sposobu rozprzestrzeniania drobnoustrojów. Gdy do zarażenia dochodzi w środowisku bytowania mamy do czynienia z zapaleniem środowiskowym, za które w głównej mierze odpowiedzialne są bakterie: Escherichia coli i Streptococcus uberis. Źródłem mastitis zakaźnego są natomiast drobnoustroje występujące na tkankach wymienia, które rozprzestrzeniają się między osobnikami. W przypadku takiego zarażenia mamy do czynienia przede wszystkim ze szczepami: Staphylococcus aureus oraz Streptococcus agalactiae. Niezależnie od rodzaju sposobu rozprzestrzenienia się drobnoustrojów bardzo ważna jest odpowiednia profilaktyka, na którą składają się:

• Higiena strzyków po każdym doju
• Terapia w okresie zasuszania
• Eliminacja ze stada sztuk przewlekle chorych
• Higiena środowiska
• Czyszczenie i dezynfekcja sprzętu do doju
• Wykonywanie szczepień i stosowanie kompleksowych programów kontroli zakażeń

Obiecującą alternatywę w leczeniu zapalenia gruczołu mlekowego stanowią preparaty zawierające nanocząstki srebra, które w przeciwieństwie do antybiotyków opierają się na więcej niż jednym mechanizmie zwalczania mikroorganizmów chorobotwórczych co sprawia, że charakteryzują się dużą uniwersalnością działania w przypadku różnych szczepów bakterii.

 Bibliografia:

[1] P. Kosno, Kontrola zapaleń na tle Streptococcus uberis, „Hoduj z głową – bydło”, 2022, nr 4, s. 74-76

[2] J. Mrowiec, Ile kosztuje profilaktyka mastitis?, „Hoduj z głową – bydło”, 2022, nr 1, s. 87-88

[3] M. Jażdż, Postępowanie z mastitis w praktyce, „Hoduj z głową – bydło”, 2022, nr 5, s. 79-82

[4] A. Opałka, J. Twardoń, J. Król, E. Adamczyk, Wykorzystanie nanosrebra w leczeniu podklinicznego zapalenia wymienia u bydła spowodowanego przez Streptococcus uberis oraz Staphylococcus aureus, „Weterynaria w terenie”, 2022, nr 1, s. 70-73

[5] M.J. Green, L.E. Green, G.F. Medley, Y.H. Schukken, A.J. Bradley, Influence of Dry Period Bacterial Intramammary Infection on Clinical Mastitis in Dairy Cows, Journal od Dairy Science, Volume 85, Issue 10, 2002, Pages 2589-2599, ISSN 0022-0302